WESTERDORPSSTRAAT 67

Typering

Ned. Herv. kerk, grotendeels in 1865 in de huidige vorm tot stand gekomen als herbouw op ruimer grondplan van de middeleeuwse kerk van Hoevelaken, met behoud van de oorspronkelijke toren. De kerk is derhalve georiënteerd. De kerk bezit enige belangrijke interieurelementen, zoals twee middeleeuwse altaartafels, kroonluchters en twee luidklokken, waarvan er één uit 1537.

Beschrijving

Het gebouw heeft een grondplan in kruisvorm, aan de westzijde voorafgegaan door een toren. Het schip van drie traveeën is aan de zuidzijde uitgebreid met een tweede beuk. Het oosteinde is gebouwd als consistorie, waardoor het interieur in de hoofdopzet een T-vorm heeft. Van de middeleeuwse kerk van Hoevelaken, vermoedelijk rond 1300 gesticht, is de 15de- of 16de-eeuwse toren bewaard gebleven. De kerk, als zaalkerk met inspringend koor opgetrokken, met links een aangekapte lagere aanbouw, werd in 1594 Nederlands Hervormd. In 1865 volgde een grondige verbouwing. De muren van het schip werden hierbij geheel of gedeeltelijk opnieuw opgetrokken. De keuze voor een groter gebouw in kruisvorm betekende de sloop van het gotische koor, waarin een muurschildering, en uitbreiding van het grondplan in oostelijke richting (als afgescheiden consistorieruimte), en tevens de toevoeging van een dwarsschip. De vormgeving is die van een zeer sobere neogotiek, slechts herkenbaar in hoofdopzet en de spitsboogvensters. De daken kregen in de 19de eeuw lossanges, die bewaard bleven op enkele nauwelijks van de openbare weg af zichtbare dakvlakken; de overige schilden dragen leien in maasdekking. Aan de straatzijde staat tegen het schip een open toegangsportaal onder een zadeldakje. De toren werd beklampt en de galmgaten omlijst, waardoor een neo-gotisch aanzien ontstond.

Een gevelsteen boven de ingang, met het jaartal 1873, wijst op deze ingreep. In de Tweede Wereldoorlog werd kerk getroffen, waarbij onder meer de torenspits verloren ging. Bij de restauratie werd de toren wat verhoogd en van een nieuwe spits voorzien, inwendig werden drie betonnen vloeren aangebracht. De toren is nu van zijn 19de-eeuwse bekleding ontdaan. In 1936 werd de breedte van het schip verdubbeld door aan de rechterzijde een even grote beuk bij te bouwen onder een eigen zadeldak met oostschild, met leien in maasdekking. In dit bouwdeel wordt teruggegrepen op traditionele vormelementen. De drie markante steunberen ter rechterzijde spelen hierbij een duidelijke rol. Een klein toegangsportaal onder zadeldak staat voor de puntgevel aan de westzijde. Hiernaast bleef een open klein ijzeren urinoir bewaard. Het oostelijke deel van het gebouw, op de plaats van het vroegere koor, is de voormalige consistoriekamer. Hierboven wordt de zolderruimte van de kap van het schip gescheiden door een brandmuur. Aan de zuid-oostzijde staat een recentere consistorie.

Interieur.

Het oude schip heeft een stucwerk-tongewelf, rustend op drie spanten, die van trekstangen voorzien zijn. Het achterste spant heeft echter geen trekstang: hier bevindt zich het orgel op een over de volle breedte van de kerk doorlopende tribune. De beide beuken worden gescheiden door twee gietijzeren kolommen met één eenvoudig kapiteel en sierlijk basement. De zijbeuk heeft voor de tribune drie onbewerkte ijzeren kolommen. De vensters van het schip hebben gietijzeren ramen met een zogenoemde slaphangende vorktracering, waarbij de bogen met verschillende straal vanuit één punt getrokken zijn en dus concentrisch lopen. De gietijzeren transeptvensters hebben een maaswerk, opgebouwd als twee rondboogvensters, waarboven één rondvensters met vierpas, waarvan de toten door kruisende roeden verlengd worden. Een deel van het harnas is als tuimelraam uitgevoerd. De ramen van de jongere zuiderbeuk zijn op deze vorm geïnspireerd.
(De vierkante kansel ...)  zie verder volgende kaart.

Bron:  Jean Penders / Gelders genootschap, "Concept-redengevende beschrijving Ned. Herv. kerk Hoevelaken"  12-1999  (dit is de volledige notitie op 3 kaarten)